NGUYỄN KHUYẾN

NGUYỄN KHUYẾN
(Tam nguyên Yên Đổ)

Hỏa lò

Ngẫm xem hòn đất thế mà to
Đủ cả âm dương đúc một lò
Thế vững tam sơn chăm việc nước
Lòng thông thất khướu sạch màu tro
Mặc người than củi đà không lụy
Sẵn khách thang trà chẳng có lo
Khắp cả bốn mùa dư kẻ quạt
Phong lưu trời đất đã dành cho

Tết Phong Lưu

Năm ngoái năm kia đói miệng chết
Năm nay phong lưu đã ra phết
Thóc mùa thóc chiêm hãy còn nhiều
Tiền nợ tiền công chưa trả hết
Trong nhà rộn rịp gói bánh chưng
Ngoài cửa bi bô rủ chung thịt
Ta ước gì được mãi như thế
Hễ hết tết rồi thời lại tết

Núi Non Nước

Chom chỏm trên sông đá một hòn
Nước trôi sóng vỗ biết bao mòn
Phơ đầu đã tự đời Bàn cổ 137
Bia miệng còn đeo tiếng Trẻ con
Rừng cúc Tiền triều trơ mốc thếch
Hòn câu Thái phó tảng rêu tròn
Trải bao trăng gió xuân già giặn
Trời dẫu già nhưng núi vẫn non

.............

137. Người xưa cho rằng Bàn cổ là thủy tổ loài người.

Cảnh Chùa Đọi

Già yếu xa xôi bấy đến nay
Làng chơi loáng thoáng lại buồn thay
Chùa xưa ở lẫn cùng cây đá
Sư cụ nằm chung với khói mây
Dặm thế ngõ đâu từng trúc ấy
Thuyền ai khách đợi bến dâu đây
Chuông chưa vẳng tiếng người không biết
Trâu thả sườn non ngủ gốc cây

Mừng lão hàng thịt thượng thọ thất tuần
(Dùng toàn tiếng hàng thịt)

Nay tiết mừng ông mới bảy mươi
Cổ hi 138 chưa dễ mấy lăm người
Răng long nhưng hãy còn tinh mắt
Đầu bạc song mà chửa tắc tai
Bè bạn bầy vai kèo chén Lý
Cháu con dưới gốc múa sân Lai
Xưa nay vẫn giữ lòng chân thật
Chữ “đức giả xương” máu để đời

......................

138. Nhân sinh thất thập cổ lai hi: Đời người được bảy mươi từ xưa hiếm có.

Mừng Một Ông Nghè

Anh mừng cho chú đỗ ông Nghè
Chẳng đỗ thời trời cũng chẳng nghe
Ân tứ dám đâu coi rẻ rúng
Vinh quy ắt hẳn rước tùng xòe
Rượu ngon ả nọ khôn đường tránh
Hoãn đẹp nàng này khó nhẽ che
Hiển quý đến nay đà mới rõ
Rõ từ những lúc tổng chưa đe

Xuân Cảm

Tuổi thêm thêm được tóc râu phờ
Nay đã năm mươi có lẻ ba
Sách vở ích gì cho buổi ấy
Áo xiêm nghĩ lại thẹn thân già
Xuân về ngày loạn còn lơ láo
Người gặp khi cùng cũng ngất ngơ
Lẩn thẩn lấy chi đền tấc bóng
Sao còn đàn hát vẫn say sưa.

Nhàn Du

Nghếch mắt non sông hứng chợt đầy
Hồn chơi phơi phới đã như bay
Đìu hiu cảnh quạnh đang nên thưỏng
Tý tẻo lòng trần vẫn chửa khuây
Người cũ xa xăm thương bóng chếch
Bước xưa ngất ngưởng ngại chân giầy
Phen này sắp sửa đi chơi được
Quan Án người toan gửi áo đây

Tiệc Hát

Một khúc đêm khuya tiếng đã chầy
Nửa chen mặt nước nửa từng mây
Nghĩ mình vườn cũ vừa lui bước
Ngán kẻ phương trời chẳng dứt dây
Bẻ liễu thành dài thôi cũng xếp
Trồng lan ngõ tối ngát nào hay
Từ xưa mặt ngọc ai là chẳng
Chén rượu bên đèn luống tỉnh say

Chuyện Cũ

Theo thầy buổi cũ hãy ngây thơ
Râu tóc bây giờ đã bạc phơ
Hơn kém cuộc này ai chủ đó
Già nua mấy kẻ bậc anh ta
Ngủ đi còn sợ chiêm bao trước
Nghĩ lại như là chuyện thuở xưa
Có rượu trung sơn cho lũ tớ
Tỉnh ra hỏi đã thái bình chưa

Xuân Hứng

Nghĩ ta ta cũng sướng ru mà
Mừng thấy con ta dựng dược nhà
Năm mới lệ thường thêm tuổi một
Cỗ phe ngôi đã chốc bàn ba
Rượu ngon đến bữa nghiêng bầu giốc
Chữ dại đầu năm sổ túi ra
Một khóm thủy tiên năm bảy trội
Xanh xanh như sắp thập thò hoa

Nước Lụt

Tị trước Tị này chục lẻ ba
Thuận dòng nước cũ lại bao la
Bóng thuyền thấp thoáng rờn trên vách
Tiếng sóng long bong lượn trước nhà
Bắc bậc người còn chờ chúa đến
Dong bè ta phải rước vua ra
Sửa sang việc nước cho yên ổn
Trời đất sinh ta ắt có ta

Than Nợ

Quản chi công nợ có là bao
Nay đã nên to đến thế nào
Lãi mẹ lãi con sinh đẻ mãi
Chục ba chục bảy tính nhiều sao
Ra đường kẻ cả dừng chân hỏi
Vào cửa người sang ngửa mặt chào
Quyết chí phen này trang trải nợ
Cho đời rõ mặt cái thằng tao

Bà già gửi thư lấy chồng

Phú dắc:
Bà già đà bảy mươi tư
Ngồi trong cửa sổ gửi thư lấy chồng

Đã trót sinh ra kiếp má đào
Bảy mươi tư tuổi có là bao
Xuân xanh xấp xỉ hàm răng rụng
Ngày tháng ân cần mảnh giấy trao
Chữ nhất chi chung 139 đành đã vậy
Câu tam bất hiếu 140 nữa làm sao
May mà chim được ông chồng trẻ
Họa có xinh ra được chút nào

...................

139. Phụ nhân tông nhất nhì chung: người đàn bà suốt đời chỉ theo một đời chồng.
140. Bất hiếu hữu tam, vô hậu vi đại: Có ba điều bất hiếu, không có con là bất hiếu hơn cả.

Con Vịt

Cũng đủ lông xương cũng đủ da
Chẳng ra ngan ngồng chẳng ra gà
Co chân vùng vẫy miền trăng bạc
Nghểnh cô ăn chơi chốn hải hà
Đội đức càn khôn sinh trứng mãi
Nhờ lò tạo hóa nở con ra
Tiếng tuy rằng thấp gan không bé
Sấm sét ù ẩm cũng chẳng xa

Già Đời

Ba vua bốn chúa bảy thằng con
Thấm thoát xuân thu bảy chục tròn
Ơn nước chưa đền danh cũng hổ
Quan tài sẵn có chết thì chôn
Giang hồ lăng miếu trời đôi ngả
Bị gậy cân đai đất một hòn
Cũng muốn sống thêm mươi tuổi nữa
Sợ ông Bành tổ 141 tống đồng môn

..................

141. Tương truyền Bành tổ sống tám trăm năm.

Không chồng trông bông lông
(Lấy đề vần)

Bực gì bằng cái chực phòng không
Tơ tưởng ai chung một tấm chồng
Trên gác rồng mây ngao ngán nhẽ
Bên trời cá nước ngẩn ngơ trông
Mua vui lắm lúc cười cười gượng
Bán dại nhiều khi nói nói bông
Mới biết có chồng như có cánh
Giang sơn gánh vác nhẹ bằng lông

Bỡn Một Bà Kia

Nghĩ xem đẹp nhất xã làng Và
Tiếng gọi rằng già cũng chửa già
Làn sóng liếc ngang đôi mắt phượng
Tóc mây bỏ xuống một đuôi gà
Nói năng vậm vỡ coi như thể
Đi đứng khoan thai thế cũng là
Nghe nói rằng từ từ chửa được
Đương làm dơ dở đã thôi a

Nhân Sinh Thích Chí

Nhân sinh ba vạn sáu nghìn ngày
Thích chí cho nên lắm ngón hay
Thơ Lý 142 ngâm nga khi mở quyển
Đàn Nha 143 tình tính lúc lần dây
Đem cờ vua Thích 144 vui bè bạn
Mượn chén ông Lưu 145 học tỉnh say
Bốn cảnh phong quang cùng tuế nguyệt
Dưới đời tri kỷ mấy mươi tay

.................


142. Lý Bạch tay giỏi thơ đời nhà Đường.
143. Bá Nha người chơi đàn giỏi đời Xuân Thu.
144. Vua Đế Thích (Indra) người Ấn Độ theo đạo Bà la môn, cờ cao không ai dánh lại.
145. Lưu Linh đời Tấn, tính hay uống rượu.

Khuyên Người Lấy Lẽ

Này hãy nín đi hãy nín đi
Lấy chồng làm lẽ có can chi
Tôi đòi phận trước còn nhiều kẻ
Hầu hạ duyên sau chẳng một dì
Ví được sánh duyên người lịch sự
Còn hơn chính thất kẻ ngu si
Dẫu rằng cơm nguội nhà ngoài đó
Cũng đủ phong lưu chẳng thiếu gì

Cối Xay

Khen con Tạo hóa cũng tài thay
Khéo tạc nên hình cái cối xay
Tiếng nói ầm ầm như sấm động
Miệng cười răng rắc tựa mưa bay
Lưng đeo đai bạc trăm vành nặng
Dạ chứa lòng vàng một ngõng ngay
Lại có hai tai thông sáng cả
Gác ngoài danh lợi lắc đầu quay

Tự Trào

Cũng chẳng giàu mà cũng chẳng sang
Chẳng gầy chẳng béo chỉ làng nhàng
Cờ đương dở cuộc toan lầm nước
Bạc gặp canh thua phải chạy làng
Hé miệng nói ra gàn bát sách
Mềm môi chén mãi tít cung thang
Nghĩ mình lại gớm cho mình nhỉ
Thế cũng bia xanh cũng bảng vàng

Cắt Tóc

Trải gió dầm mưa đã lắm rồi
Phen này cắt tóc để làm tôi
Trơn tru chẳng có còn ai cứ
Lông lốc tha hồ mặc mẹ bôi
Cáo lược từ đây khôn lối gỡ
Con đen thôi hẳn hết đường chui
Cùng toan tấp tểnh làm sư cụ
Nghĩ lại song mà chứa chính ngôi

Than Già

Người đời thấm thoát tựa chim bay
Ông ngẫm mình ông nghĩ cũng hay
Mái tóc chòm xanh chòm lốm đốm
Hàm răng chiếc rụng chiếc lung lay
Nhập nhèm bốn mắt tranh mờ tỏ
Khấp khểnh ba chân dở tỉnh say
Ông ngẫm mình ông thêm ngán nỗi
Đi đâu giở những cối cùng chầy

Cô Kia Lội Lụt

Con tạo ghen chi với má hồng
Mà đem nước đến vỗ tầm vông
Gió lùa cửa cống bèo man mác
Trăng tỏ buồng trai sóng phập phồng
Những sợ anh kình luồn dưới rốn
Lại lo chú chuối lộn bên hông
Quản chi điểm phấn trang hồng nữa
Cho biết nơi sâu với chốn nông