KHUYẾT DANH

Hoa cúc

Thanh thu cảnh chiếm thú điền viên
Cúc não người thay vẻ lạ nhìn
Mành lọt gió đưa hương nức cửa
Trạo kề trăng dãi ngọc lồng hiên
Cành phô gấm dệt hoa cao thấp
Đóa dãi vàng thưa nụ dưới trên
Tình khách nức xông đào với mận
Xinh xinh sắc cúc đậm đà duyên

Đọc ngược:

Duyên đà đậm cúc sắc xinh xinh
Mận với đào xông nức khách tình
Trên dưới nụ thưa vàng dãi đóa
Thấp cao hoa dệt gấm phô cành
Hiên lồng ngọc dãi trăng kề trạo
Cửa nức hương đưa gió lọt mành
Nhìn lạ vẻ thay người não cúc
Viên điền thú chiếm cảnh thu thanh

Tức cảnh

Tình cảnh ấy nước non này
Dẫu không bồng đảo cũng tiên đây
Hành sơn điểm mực đôi hàng nhạn
Thứu lĩnh đen trùm một thức mây
Lấp ló dầu non vừng nguyệt chếch
Phất phơ sườn núi lá thu bay
Hỡi người quân tử đi đâu đó
Đến cảnh sao mà đứng lượm tay

Dứt lục 166

Thế sự nhìn xem rối cuộc cờ
Càng nhìn càng ngắm lại càng dơ
Đánh tan tục niệm hồi chuông sớm
Gõ vỡ trần tâm tiếng mõ trưa
Chu tử ngán mùi nên vải ấm
Đỉnh chung lợm giọng hóa chay ưa
Lên đàn cứu khổ toan quay lại
Bể ái trông ra nước đục lờ

.................

166. Bài này có người nói là của sư bà chùa Non Nước mà cũng là em gái vua Minh Mệnh.

Xem Em Gái Minh Mạng

Tát nước

Giấc mộng Nam Kha 167 khéo chập chờn
Giữa trời riêng một cảnh giang sơn
Cỏ cây vui mắt nằm quên ngủ
Sấm sét bên tai đứng chẳng chồn
Chênh chếch đèn trăng soi trước bóng
Hiu hiu quạt gió phẩy bên sườn
Bởi vì nỗi nước nên ra sức
Bao quản phong trần mảnh áo đơn

...................


167. Nam Kha: Xưa có người học trò ngủ dưới gốc cây hòe, chiêm bao thấy mình đến đất Hòa An làm quan thái thú quận Nam Kha, được vua gả công chúa cho, sau bị cách quan rồi vợ chết, bừng mắt dậy, thấy mình vẫn ngủ dưới gốc cây.

Hồ Hoàn Kiếm

Bóng tháp lô nhô lớp sóng cồn
Dịp cầu nho nhỏ ghếch sườn non
Nước trong chưa vẩn tăm thần kiếm
Đường rộng còn trơ dấu pháp môn
Kim cổ treo chung tranh thủy mặc
Tang thương chớp nhoáng bóng hoàng hôn
Nghìn thu suy thịnh gương còn đó
Coi thử vầng trăng khuyết lại tròn

Đau bụng

Vô sự mình đây thường khỏe khoắn
Nghĩ thương thiên hạ đau quắn quặn
Suýt soa vũ trụ ruột gừng cay
Trằn trọc sơn hà vỏ đỗ quắn
Thuốc uống không lo đã có thầy
Cơm ăn xin cố đừng đâm bẳn
Nhờ ơn thiên địa giải dần dần
Tháo hết quần chùng thôi đả ngoẳn

Gái hồng nhan

Thấy gái hồng nhan bỗng chốc mà…
Hỏi thăm cô ấy chửa hay đà …
Hình dung yểu điệu in như thể …
Diện mạo phương phi ngó tưởng là …
Ăn mặc ra tuồng người ở chốn …
Nói năng phải lẽ giống con nhà …
Ước gì ta được mà ta để …
Ta để đem về để nữa ta…

Khuyên học

Khoa mục triều đình mở rộng thay
Khuyên con cố chí học cho hay
Cơm ngày ba bữa cho cày cấy
Áo mặc tư mùa mẹ vá may
Câu phú câu thơ ngâm để dạ
Sách kinh sách sử mở liền tay
Một mai chiếm bảng khôi thiên hạ
Rạng mặt song thân đẹp mặt thày

Học trò ngủ gật

Trò trẹt gì bay học cạnh thầy
Gật gà gật gưỡng bật cười thay
Giọng khê nằng nặc không ra tiếng
Mắt lại lim dim rắp dã cay
Đồng nổi đâu đây la liệt đảo
Ma men chi đấy tít mù say
Dễ chừng bắt chước chu y 168 đó
Quyển có câu thần vậy gật ngay

............

168. Âu Dương Tu đời Tống làm quan chấm trường, thường thấy một thần nhân áo đỏ đứng bên, mỗi khi người đó gật một cái thì tất trong quyển có câu văn hay.

Cung oán

Nguyệt lão ghen chi với má hồng
Triện tàn 169 vắng vẻ chốn phòng không
Canh khuya nửa gối trùng eo óc
Xuân khóa đầy song nguyệt lạnh lùng
Buồn gợi đèn tàn trơ bóng dáng
Biếng soi gương sáng sửa bông vàng
Mảnh tình u uất khôn bày tỏ
Vẩy khắp câu lơn giọt lệ trong

.............

169. Triện tàn: Nén hương tàn

Hỏi muỗi

Hởi muỗi mày sinh giáp tí nào
Bay cao bay bổng mặc tiêu dao
Ngày thời đủng đỉnh chơi màn thắm
Tối lại vo ve ấp má đào
Ghẹo khách anh hùng cơn thức tỉnh
Trêu người thục nữ lúc chiêm bao
Tiếng vang thiên hạ người kinh sợ
Cung quế phòng tiêu tỏ lối vào

Mảnh sành

Sảy tay một phút hóa tan tành
Thiên hạ còn kêu tiếng sỏi sành
Sắc lẻm đường gươmg người gớm mặt
Rán sao ra mỡ 170 chúng hay danh
Ghê phen sấp cật nằm trên cát
Có thuở làm chông đứng trước thành
Chuông khánh miếu đường chưa đám sánh171
Gõ nghe cùng có giọng canh canh

..................

170. Tục ngữ có câu “rán sành ra mỡ” ý nói người keo kiệt.
171. Tục ngữ có câu "chuông khánh còn chẳng ăn ai, nữa là mảnh chĩnh vất ngoài bụi tre” ý nói khinh bi.

Than đời

Mối tơ ai gỡ lúc này xong
Một dải trời Nam biết mấy trùng
Kẻ ứa gan chung giương mắt ngó
Người liều dạ sắt múa tay không
Đành bầy trung nghĩa theo tro bụi
Hoài của giang san trút biến sông
Ơn nước nợ nhà đành có thuở
Biết bao chờ đợi biết bao trông

Than nước lụt

Ôi mưa đòi trận gió đòi hồi
Ngoảnh thấy giang sơn ngập cả rồi
Lũ kiến bất tài muôn khóm giạt
Cánh bèo vô dụng mấy bè trôi
Le the rừng rậm nghe chim hót
Ngất ngưởng giường trên thấy chó ngồi
Nỡ để muôn dân chìm đắm mãi
Còn ai trị thủy nữa hay thôi

Núi hùm

Cỏ cây một đám rậm um tùm
Vết đá trông xa ngỡ lốt hùm
Gió thốc miệng hang gầm buổi sớm
Mây vầng chân núi nép chiều hôm
Mạch long áp đất dừng chân đứng
Bóng thỏ lưng trời liếc mắt nom
Nghe nói giống thiêng ta bỡn thử
Trèo lên lưng cưỡi hẳn không chồm

Đền Ngọc Sơn

Linh uy nổi tiếng thực là đây
Nước chắn hoa rào một khóa mây
Xanh biếc nước soi hồ lộn bóng
Tím bầm rêu mọc đá tròn xoay
Canh tàn lúc đánh chuông ầm tiếng
Khách vắng khi đưa xạ ngát bay
Thành thị tiếng vang đồn cảnh thắng
Rành rành nọ bút với nghiên này

Đọc ngược:

Này nghiên với bút nọ rành rành
Thắng cảnh đồn vang tiếng thị thành
Bay ngát xạ đưa khi vắng khách
Tiếng ầm chuông đánh lúc tàn canh
Xoay tròn đá mọc rêu bầm tím
Bóng lộn hồ soi nước biếc xanh
Mây khóa một rào hoa chắn nước
Đây là thực tiếng nổi uy linh

Hán đế
khuyên nhủ Chiêu Quân 172

Hán Hồ vẫn muốn vẹn trăm đường
Há trẫm riêng tây có phụ nường
Bắc quốc tuy rằng ngoài dị tục
Vương đình song cũng một biên phương
Ở đây hạnh thắm nên mai nhạt
Về đấy sen tàn lỗi cỏ hương
Hơn thiệt thôi đừng ai oán nữa
Bõ ngày áo gấm lại hoàn lương

................

172. Chiêu Quân họ Vương tên Tường, là một cung nữ tuyệt sắc của vua Hán Nguyên Đế, bị nhà vua đem gả cho vua của tộc Hồ.

Chiêu Quân
vào chầu Hán Đế 173

Từ nan khôn chối lệnh quân vương
Dõi dõi thêm đau nỗi đoạn trường
Khúm núm khấu đầu ngoài bệ ngọc
Thẹn thùng ra mặt trước nhà vàng
Mặt hoa rười rượi chiều đeo tuyết
Mày liễu rầu rầu dáng ủ sương
Hang thẳm phen này xuân nỡ phụ
Lòng quỳ không biết ngóng về dương

......................

173. Bài này và bài trên là hai bài thơ cổ đời nhà Trần.

Cậy chi nghề
Mỗi câu có một tên thú vật

Có nghề những chắc cậy chi nghề
Chẳng hóa ra nghề lại hóa nghè
Vạn sự bất như danh cũng hổ
Nhất văn vô hữu 174 nợ con bê
Ngựa xe những rắp phô trò mã
Võng giá làm chi khéo ướt sề
Dò ngược dò xuôi chi rách gấu
Thà rằng ngồi tót vuốt râu dê

..................

174. Nhất Văn vô hữu: Một đồng không có.

Nhớ cô đào

Thân thế trăm năm một cuộc cờ
Tao phùng dễ mấy hội mây mưa
Mặt đường quan tái người đi lại
Đầu ngựa tang bồng kẻ đón đưa
Ngán phận bềnh bồng như chểnh mảng
Quen mùi chung đỉnh những say sưa
Trách thay con tạo ghen chi nữa
Nỡ để duyên kia những đợi chờ

Chửa hoang

Ai về nhắn bảo việc này cho
Nhắn bảo cho rằng việc nhỡ to
Chép miệng bà nuôi to cái dạ
Phờ râu ông rể ẵm con so
Cắm sâu sào quá nên thêm khó
Néo riết dây vào hóa phải lo
Vẩn biết sống lâu nhiều sự lạ
Tử quy thắt lại một con cò

Tết suông

Anh em đừng nghĩ tết tôi nghèo
Tiền bạc trong kho chửa lĩnh tiêu
Rượu cúc nhắn đem hàng biếng quẩy
Chè sen mượn hỏi giá còn kiêu
Bánh đường sắp gói e nồm chảy
Giò lụa toan làm sợ nắng thiu
Thôi thế thì thôi đành tết khác
Anh em đừng nghĩ tết tôi nghèo

Hai ả lên đồng

Chẳng khốn gì hơn cái nợ chồng
Thà rằng bạn quách với sư xong
Một thằng trọc tếch ngồi khua mõ
Hai ả tròn xoe đứng múa bông
Thấp thoáng dưới đèn len bóng cậu
Thướt tha trước án nguýt sư ông
Chị em thỏ thẻ đêm khuya vắng
Chẳng sướng gì hơn lúc thượng đồng

Gửi về quê thăm vợ

Con tạo ghen ai những quấy rầy
Quan hà muôn dặm kẻ riêng tây
Gương thiềm ngắm bóng năm hầu nửa
Thư nhạn trông tin tháng đã đầy
Xuân vắng vườn đào màu phấn nhạt
Thu qua bờ liễu vóc sương gầy
Chung tình hai chữ khen ai đặt
Một giấc phần du 175 tỉnh lại say

..................

175. Phần, du là hai tên cây, ý nói quê hương.

Vũng Bình Than

Một vũng Bình Than vạnh vạnh tròn
Bốn mùa nước chảy chẳng hơ mòn
Le te vó cất bên kia suối
Thủng thẳng chài buông mái nọ non
Cắm đỗ đầu ghềnh sào một cột
Lênh đênh mặt nước đá hai hòn
Ngư ông chèo khiến khoan rồi nhạt
Thủng thẳng chèo lên đã dựng con