HOÀNG CAO KHẢI

HOÀNG CAO KHẢI

TRƯNG VƯƠNG

Tượng đá trời Nam giãi tuyết sương
Ngàn năm công đức nhớ Trưng Vương
Tham tàn trách bởi quan gây biến
Oanh liệt khen cho gái dị thường
Liều với non sông hai má phấn
Giành cho nòi giống một da vàng
Cột dồng Đông Hán tìm đâu thấy 111
Chỉ thấy Tây Hồ bóng nước gương 112

.............

111. Mã Viện Đông Hán khi đánh thắng Trưng Vương, có dựng lên một cái cột đồng đề chữ: “Đồng trụ chiết Giao Chỉ diệt”,
112. Tác giả có lẽ nghĩ rằng Tây Hồ tức là hồ Lãng Bạc mà Trưng vương tự tử khi xưa.

TÔ HIẾN THÀNH

Khinh bề tài hóa trọng cương thường
Lòng giãi hai triều 113 một tiết sương
Mặt bạc trách ai toan đổi trắng 114
Chiếu son còn đó dám tham vàng
Nhà yên gà mái mai không gáy 115
Nước vững anh con 116 lại cánh giương
Phò chúa xin ai nên giữ lấy
Nghìn năm bia miệng có Tô Trương 117

............................

113. Hai vua Anh Tôn và Cao Tôn đời Lý.
114. Thái hậu bấy giờ toan đổi tờ di chiếu mà không lập vua Cao Tôn.
115. Ý nói Thái hậu không thể chuyên quyền.
116. Con chim anh nhỏ, nói vua Cao Tôn.
117. Tô Hiến Thành và Trương Phúc Loan (Trương là người được chúa Nguyễn dặn phò ấu chúa mà lại đổi lời di chúc của chúa Nguyễn, phế người nọ lập người kia).

CHIÊM PHI MỊ Ê 118

Thuyền rồng không dựa dựa thuyền chài
Gắn bó vì chưng trót một hai
Tiết nghĩa mảnh chiên trời ấm lạnh
Cương thường giọt lệ nước đầy vơi
Chứng minh đã có mười phương Phật 119
Sống thác cùng nhau một giống Hời
Sử sách nghìn năm ghi chép đó
Thương ai mà lại thẹn cho ai

................

118. Mị Ê là Vương phi của vua Sạ Đẩu nước Chiêm Thành. Năm 1044 Lý Thái Tôn đánh giết Sạ Đẩu, bắt lấy MỊ Ê, khi đến sông Lý Nhân, nàng khống chịu sang hầu bên thuyền nhà vua mà quấn mảnh chăn chiên nhảy xuống sông tự tử.
119. Tác giả có lẽ tưởng rằng người Chiêm theo đạo Phật.

CÔNG CHÚA HUYỀN TRÂN

Đổi chác khôn ngoan cũng nực cười
Vốn đà không mất lại thêm lời
Hai châu Ô Lý 120 vuông nghìn dặm
Một gái Huyền Trân của mấy mươi
Lòng đỏ khen ai lo việc nước
Môi son phái giống mái trên đời
Cháu đi rồi lại châu vể đó 121
Ngơ ngẩn trông theo mây đứa Hời

.................

120. Tức là đất Thuận Hóa.
121. Khi vua Chế Mân vừa chết, vua Anh Tông sai Trần Khắc Chung vào viếng rồi lén đưa Huyền Trân về nước.