Trang Chính
Thợ Cối thanh tra
Một năm ở Hải Dương có quan thượng ở miền trong ra nhận chức. Ông Nghè Tân bấy giờ làm thanh tra, đang muốn thử xem vị quan mới ra sao. Một hôm ra chơi phố ông bỗng gặp một bác thợ cối gánh đồ nghề vào dinh đóng cối cho bà Thượng. Ông bèn xin theo phụ giúp một tay. Nói xong liền cởi áo dài đút vào bồ, xắn quần đến gối, rồi ghé vai quẩy gánh đi theo.
Vào trong dinh, làm việc đến trưa, ông nhận thấy công đường vắng vẻ, liền trèo ngay lên sập gụ, nằm bắt cẳng chéo kheo. Một chốc quan Thượng đi ra. Ông liền đứng lên thi lễ, rồi tạ lỗi rằng mình là học trò nghèo túng, nay theo bác thợ cối làm giúp để kiếm một bữa cơm ăn. Quan thượng thấy vẻ người tuấn tú, cùng không nỡ mắng, lại còn cho được hầu cơm. Bấy giờ, đang vừa ăn vừa nói chuyện, quan Thượng bỗng chi lên tường mà bảo:
Anh thử nghĩ mấy chữ đề bức vẽ kia xem!
Ông ngó thì thấy đó là một bức tranh “nhất ô bách tước” vẽ một con chim quah và trăm con sẻ. Ông liền xin cho một bình rượu.
Quan Thượng cho ngay. Ông uống xong một chén, rồi đề: “nhất chích”. Lại uống chén nữa, rồi lại đề: “hựu nhất chích”. Sau đó ông uống hết cả bình rượu, rồi đề tiếp: “tam tứ ngũ lục thất bát chích”. Đến đây, ông dặt bút thưa rằng:
Bẩm quan lớn, vậy là đủ một trăm lẻ một con rồi!
Quan Thượng ngạc nhiên, rồi nhẩm tính:
Nhất chích nhất chích hựu nhất chích, vậy là ba con. Tam tứ là mười hai con. Ngũ lục là ba mươi con. Thất bát là năm mươi sáu con. Ba cộng với mười hai là mười lăm, cộng vói ba lăm là bốn mươi lăm, rồi cộng với năm mươi sáu là một trăm lẻ một!
Quan Thượng vừa tính xong, ông lại xin một bình rượu nữa. Rồi liền đó, uống hết, lại mới cầm bút viết thêm rằng:
“Hà ô chi thiểu điểu thiểu chi đa,
Thực tận nhân gian thiên vạn thạch”.
Quan Thượng ngồi đọc lại:
Nhất chích nhất chích hựu nhất chích
Tam tứ ngũ lục thất bát chích
Hà ô chi thiểu điểu chi đa
Thực tận nhân gian thiên vạn thạch
Dịch nghĩa:
Một chiếc một chiếc lại một chiếc
Ba bốn năm sáu bảy tám chiếc
Cớ sao ít quạ lại nhiều chim
Ăn hết nhân gian nghìn vạn hộc
Đọc xong quan Thượng tấm tắc khen hay rồi mới nói:
Như tài anh mà thi không đậu được!
Ông đứng lên vái nói:
Thưa ngài, tôi là học trò nghèo túng, thi một khóa đậu ngay tiến sĩ, từ bảy năm nay đức vua ghét vì có tính thanh liêm, nên mới cho đi kiểm soát các quan ngoài xứ Bắc. Hôm nay nhân thấy quan bà cần người đóng cối, nghĩ ngài là chúa trong tỉnh, phải vội vào hầu lệnh quan bà!
Quan Thượng nghe nói, biết ngay đây là ông tiến sĩ Nguyễn Quý Tân, hiện làm quan thanh tra quan lại miền Bắc. Tức thì vội đứng lên xin lỗi và xin hứa sẽ hết sức liêm chính trong việc chăn dân.
Một năm ở Hải Dương có quan thượng ở miền trong ra nhận chức. Ông Nghè Tân bấy giờ làm thanh tra, đang muốn thử xem vị quan mới ra sao. Một hôm ra chơi phố ông bỗng gặp một bác thợ cối gánh đồ nghề vào dinh đóng cối cho bà Thượng. Ông bèn xin theo phụ giúp một tay. Nói xong liền cởi áo dài đút vào bồ, xắn quần đến gối, rồi ghé vai quẩy gánh đi theo.
Vào trong dinh, làm việc đến trưa, ông nhận thấy công đường vắng vẻ, liền trèo ngay lên sập gụ, nằm bắt cẳng chéo kheo. Một chốc quan Thượng đi ra. Ông liền đứng lên thi lễ, rồi tạ lỗi rằng mình là học trò nghèo túng, nay theo bác thợ cối làm giúp để kiếm một bữa cơm ăn. Quan thượng thấy vẻ người tuấn tú, cùng không nỡ mắng, lại còn cho được hầu cơm. Bấy giờ, đang vừa ăn vừa nói chuyện, quan Thượng bỗng chi lên tường mà bảo:
Anh thử nghĩ mấy chữ đề bức vẽ kia xem!
Ông ngó thì thấy đó là một bức tranh “nhất ô bách tước” vẽ một con chim quah và trăm con sẻ. Ông liền xin cho một bình rượu.
Quan Thượng cho ngay. Ông uống xong một chén, rồi đề: “nhất chích”. Lại uống chén nữa, rồi lại đề: “hựu nhất chích”. Sau đó ông uống hết cả bình rượu, rồi đề tiếp: “tam tứ ngũ lục thất bát chích”. Đến đây, ông dặt bút thưa rằng:
Bẩm quan lớn, vậy là đủ một trăm lẻ một con rồi!
Quan Thượng ngạc nhiên, rồi nhẩm tính:
Nhất chích nhất chích hựu nhất chích, vậy là ba con. Tam tứ là mười hai con. Ngũ lục là ba mươi con. Thất bát là năm mươi sáu con. Ba cộng với mười hai là mười lăm, cộng vói ba lăm là bốn mươi lăm, rồi cộng với năm mươi sáu là một trăm lẻ một!
Quan Thượng vừa tính xong, ông lại xin một bình rượu nữa. Rồi liền đó, uống hết, lại mới cầm bút viết thêm rằng:
“Hà ô chi thiểu điểu thiểu chi đa,
Thực tận nhân gian thiên vạn thạch”.
Quan Thượng ngồi đọc lại:
Nhất chích nhất chích hựu nhất chích
Tam tứ ngũ lục thất bát chích
Hà ô chi thiểu điểu chi đa
Thực tận nhân gian thiên vạn thạch
Dịch nghĩa:
Một chiếc một chiếc lại một chiếc
Ba bốn năm sáu bảy tám chiếc
Cớ sao ít quạ lại nhiều chim
Ăn hết nhân gian nghìn vạn hộc
Đọc xong quan Thượng tấm tắc khen hay rồi mới nói:
Như tài anh mà thi không đậu được!
Ông đứng lên vái nói:
Thưa ngài, tôi là học trò nghèo túng, thi một khóa đậu ngay tiến sĩ, từ bảy năm nay đức vua ghét vì có tính thanh liêm, nên mới cho đi kiểm soát các quan ngoài xứ Bắc. Hôm nay nhân thấy quan bà cần người đóng cối, nghĩ ngài là chúa trong tỉnh, phải vội vào hầu lệnh quan bà!
Quan Thượng nghe nói, biết ngay đây là ông tiến sĩ Nguyễn Quý Tân, hiện làm quan thanh tra quan lại miền Bắc. Tức thì vội đứng lên xin lỗi và xin hứa sẽ hết sức liêm chính trong việc chăn dân.
