LỤC BÁT - KHUYẾT DANH

KHUYẾT DANH

Tự Tình

Nhân khỉ thong thả ngồi rồi
Nghĩ làm cấi kiếp người đời cũng hay
Mấy người tài tử xưa nay
Trong khuôn tạo hóa thế này mãi ru
Đến tuần bát nguyệt trung thu
Tay làm mình chịu há thù đến ai
Đến tuần nguyệt gác cành mai
Miệng khôn như rắn mình hay như rồng
Đến tuần bĩ cực khôn thông
Quế trong cung nguyệt như không ra gì
Đến tuần hoa nở thiếu gì
Bướm ong sau trước tứ vi ầm ầm

Ầm ầm nghe những tiếng thị phi
Yêu nhau nên bấc ghét nên chì
Nông nỗi gia tình ai chẳng có
Đa mang nhân sự kẻ nào không

Đa mang có kẻ nào không
Hay là chỉ một mình ông Lê Đình
Đa mang rồi mới đa tình
Nể người đến nỗi thân mình long đong
Đa mang bối rối bên lòng
Cho nên vẽ bức tranh tòng mà chơi
Đa mang những sự bồi hồi
Người đời mà nghĩ sự đời ngẫm xem

Ngẫm xem thế sự cũng nực cười
Người ghét của yêu ấy lạ đời
Phong phú khác nào rươi tháng chín
Thanh bần như thể rán mồng năm

Thanh bần như rắn mồng năm
Khôn trông thấy mặt thấy tăm đâu mà
Thanh bần là chữ thanh gia
Thanh bần nên phải xông pha mọi đường
Thanh bần là chữ thanh hương
Nắng mưa đất khách tuyết sương quê người
Thanh bần ai chớ vội cười
Vòng lưu ly chẳng mấy người khỏi qua

Mấy người chửa biết kinh lưu lạc
Những kẻ phòng không mỉm miệng cười
Ngày Nghiêu Thuấn còn dài chưa ngắn
Tháng bụt trời thử ngẫm mà chơi

Ngẫm xem tháng bụt ngày trời
Mà xem con tạo lần hồi đến đâu
Khi vinh hiển lúc u sầu
Trắng răng đến lúc bạc đầu mấy phen
Có đêm ngồi ngắm hoa đèn
Soi gương thiên cổ mà xem sự đời
Phong trần khắp hết mọi nơi
Phong lưu san sẻ ai vơi ai đầy

Phong lưu san sè lúc đầy vơi
San sẻ đầy vơi chẳng khỏi trời
Trách phận đào non không san sẻ
Giận duyên tơ đỏ những đầy vơi

Duyên tơ đỏ những đầy vơi
Sao không san sẻ cho người đào non
Bóng trăng khi khuyết khi tròn
Duyên tơ đỏ phân liễu non lạ lùng
Ở đời muôn sự của chung
Trời ơi hãm kẻ anh hùng làm chi
Đào lan sen cúc lỡ thì
Chờ mai gác nguyệt hoa quỳ nở ra

Chờ mai gác nguyệt đợi hoa quỳ
Sen cúc đào lan nở tứ vi
Phơi phới đào hoa xanh lá liễu
Thênh thang bóng nguyệt gác cành mai

Thênh thang nguyệt gác cành mai
Nhắc cân hai chữ trên vai hiếu tình
Cân đi nhắc lại một mình
Dám đâu hiếu nhẹ mà tình nặng hơn
Hiu hiu giấc quế mơ màng
Tỉnh ra tưởng đến nguồn cơn giật mình
Vì ai cho phấn nhạt bình
Khác nào Ngưu Nữ phân tình tây đông

Vì ai kẻ bắc đợi người đông
Hai chữ sâm thương chẳng vẹn đồng
Bắc đẩu Nam tào sao độc địa
Ngưu lang Chức Nữ bỗng phân chia

Ngưu lang Chức Nữ phân chia
Bên mày ủ liễu bên kia phai đào
Bắc thang lên hỏi Nam Tào
Cớ sao mà lại ngăn đào cho đang
Để cho ai đến bẽ bàng
Soi gương gương bụi ngậm vàng vàng phai
Trách mình nào có trách ai
Trách trong phận số hữu tài vô duyên

Trách trong phận số khéo vô duyên
Trách phận vô duyên chẳng sớm quyền
Trách duyên Tần Tấn sao chểnh mảng
Trách cái tài hoa chẳng gặp thời

Tài hoa nên chẳng gặp thời
Hay là lơ lửng nên trời bó tay
Tài hoa xưa cũng lòng này
Đề chơi hai chữ trình bày cho trông
Đề trong hai chữ trùng trùng
Phi tay tài tử ai cùng bàn nên
Trùng trùng hai chữ treo trên
Ấy là phong nguyệt vô biên rành rành

Phong nguyệt vô biên tứ tự thành
Lưỡng biên bất túc biến tự trùng
Hữu nguyệt vô phong phong nguyệt ảnh
Vô phong hữu nguyệt nguyệt phong tình

Có hoa nên nguyệt phong tình
Hoa tàn xuân tận ra hình nữa chi
Sót còn chút nghĩa từ vi
Mượn người mà gửi tin đi mối về
Tin đi mối lại ê chề
Muốn về mà chẳng muốn về biết sao
Cho nên lấy mận làm đào
Trăm phần hoa có phần nào phần tươi

Trăm năm hoa có mấy phần tươi
Ai biết trăng già bỗng trêu ngươi
Bỗng chốc vì đâu nên nỗi ấy
Bao giờ cho hết hội cơ này

Bao giờ hết hội cơ này
Chờ sang hội khác sau này mới hay
Anh tài dễ có mấy tay
Trời làm chi đến thế này vậy vay
Phong trần sao đến thế này
Biết rằng có kẻ nào hay chăng tình
Nào khi con quý chồng vinh
Bây giờ ngảnh mặt làm thinh xin đành

Xin đừng ngảnh mặt làm thinh
Đường đất bao nhiêu bấy nhiêu tình
Tưởng nỗi làm khuây khuây lại nhớ
Nhớ bầu mong nhắp nhắp nào khuây

Nhớ bầu mong nhắp nào khuây
Há rằng mà phải bầu dây đứt rồi
Lòng bối rối dạ bồi hồi
Một mình ai đứng ai ngồi cho an
Vì đâu nên nỗi dở dang
Vì tình nên phải thở than với tình

Ngẫm một mình nghĩ một mình
Một mình mình biết một mình mình hay

Một mình mình biết một mình hay
Lần lửa qua đêm lại trọn ngày
Trời cao có biết hay chẳng biết
Biết chăng chẳng biết hỡi trời cao

Trời cao có thấu tình chăng
Nào ai phụ nghĩa xích thằng cho cam
Vì đâu lỗi dịp cung đàn
Nước cờ đương thắng ai làm vẩn vơ
Bực mình mới họa nên thơ
Tẩy trần mượn chén ngâm nga đỡ buồn
Tang bồng mới phải tơ vương
Tơ vương nên phải tìm đường gỡ ra

Tơ vương nên phải gỡ tơ vương
Phỏng độ bao nhiêu mấy dặm đường
Thiểu não vì đâu nên nỗi ấy
Đa tình nên phải dạ đeo đai

Đa tình nên phải đeo đai
Chiều ai hay chẳng chiều ai mặc lòng
Lộc còn ẩn bóng cây tòng
Chờ bao thấy mặt văn phòng mới ra
Dọc ngang bốn bể là nhà
Anh hùng tương ngộ mới là tri âm
Nợ tình thâm trả tình thâm
Nào ai có nợ phong trần chi đâu

Nào ai có nợ kiếp phong trần
Ngăn hãm người du thế chẳng lầm
Há có nợ nợ thời cũng đáng
Nhưng không mà phải phải lầm than

Nhưng không mà phải lầm than
Tình kia hiếu nọ ngổn ngang mọi đường
Kể sao xiết nỗi tình thương
Kể sao xiết nỗi đoạn trường thế thôi
Nhạt như ốc bạc như vôi
Hương thơm lắm kẻ hoa ôi ai nhìn
Gặp cơn bèo nổi mây chìm
Kẻ tìm hương bụi người nhìn hoa ôi

Gặp cơn bèo nổi lúc mây chìm
Hương bụi hoa ôi mấy kẻ tìm
Tham phú phụ bần đều là thế
Sự đời trước mắt dể treo gương

Sự đời trước mắt treo gương
Đừng say sưa lắm đừng thương tiếc nhiều
Mơ màng trong giấc võng đào
Tỉnh ra mới biết chiêm bao giật mình
Ngổn ngang bên hiếu bên tình
Một tay cân nhắc một mình sẻ san
Niềm riêng riêng những bàn hoàn
Rừng lan mà chửa hợp hương hẹp hòi

Rừng lan chưa hợp thế hẹp hòi
Cái cánh bèo trôi đã lấp rồi
Trôi đã lấp rồi thời thôi chớ
Hãm chi lơ lững hỡi trời ơi

Hãm chi lơ lững trời ơi
Nỗi niềm tâm sự bồi hồi xiết bao
Kìa đất thấp nọ trời cao
Biết làm sao biết làm sao thế này
Lầm than trong bấy nhiêu ngày
Nợ thời có nợ vay thời không vay
Chén quỳnh chưa nhắp đã say
Nào ai biết nào ai hay nỗi mình

Nào ai có biết nào ai hay
Ngẫm nghĩ trong lòng những đắng cay
Rầu rĩ nào khi rầu rĩ ấy
Ủ ê kia hỡi ủ ê này

Làm cho đến nỗi ủ ê
Làm cho lúc tỉnh lúc mê mơ màng
Làm cho bướm chán nhị vàng
Cho ong lạc lối cho vàng nhạt son
Làm cho ong bướm gầy mòn
Cho ngơ ngẩn bướm cho buồn bã hoa
Làm cho hoảng hốt trăng già
Làm cho hoảng vía Hằng Nga giật mình

Làm cho hoảng vía lại giật mình
Bưng bít làm sao kín miệng bình
Mượn chén càn khôn điều là thế
Càn khôn mượn chén giả làm thinh

Vịnh Cái Nón

Có người quân tử đứng lên
Hình dung chễnh chện đứng trên cõi đời
Đàn con cảm đức tày trời
Cứu con khổ hạn mưa rơi giữa đường

Chơi Sài Sơn

Trời tây phẳng lặng bốn phương
Nước non đợi khách điểm trang những ngày
Nhất vui là hội chùa Thầy
Lại càng vui nhất năm nay đó mà
Non tiên cảnh Phật thơ nhà

Hà Nội Ba Mươi Sáu Phố Phường

Nghìn thu gặp hội thái bình
Trải xem phong cảnh khắp thành Thăng Long
Phố ngoài bọc kín thành trong
Cửa Nam giám Bắc tây đông rõ ràng
Ba mươi sáu mặt phố phường
Hàng Giầy Hàng Bạc Hàng Ngang Hàng Đào
Người đài cát kẻ thanh tao
Qua Hàng Thợ tiện lại vào Hàng Gai
Hàng Thêu Hàng Trống Hàng Hài
Hàng Khay dở gót ra chơi Tràng Tiền
Nhác trông chẳng khác động tiên
Trên đồn cờ kéo dưới thuyền buồm dăng
Phong quang lịch sự đâu bằng
Dập dìu võng lọng tưng bừng ngựa xe
Hàng Vôi sang phố Hàng Bè
Qua tòa Thương Chính trở về Đông Xuân
Trải qua Hàng Giấy dần dần
Cung đàn dịp phách riêng xuân bốn mùa
Cầu Đông vang tiếng chuông chùa
Trăng soi giá nến gió lùa khói hương
Mặt ngoài có phố Hàng Đường
Hàng Mây Hàng Mã Hàng Buồm Hàng Chum
Tiếng Ngô tiếng Nhắng um um
Lên lầu xem điểm tổ tôm đánh bài
Khoan khoan chân dở gót hài
Qua Hàng Thuốc Bắc sang chơi Hàng Đồng
Biết bao của báu lạ lùng
Kìa đồ bát bảo nọ lồng ấp hương
Hàng Bừa Hàng Cuốc ngổn ngang
Trở về Hàng Cót dạo sang Hàng Gà
Bát ngô Hàng sắt xem qua
Hàng Vải Hàng Thiếc lại ra Hàng Hòm
Ở đâu nghe tiếng om om
Trống chầu nhà hát thòm thòm vui thay
Hàng Da chợ sắt ai bầy
Bên kia Hàng Điếu bên này Hàng Bông
Ngã tư Cấm Chỉ đứng trông
Qua Hàng Thợ Nhuộm thẳng dong Hàng Tàn
Đoái xem phong cảnh bàn hoàn
Bút hoa dở viết chép bàn mấy câu
Trải qua một cuộc bể dâu
Nào người đế bá công hầu là ai

Tống Thần Cùng

Hỡi Cùng thần hỡi Cùng thần
Láng giềng không phải bạn thân không là
Gục đầu ở mãi nhà ta
Kể từ mi đến nay đà mấy xuân
Cùng thần nghe nói khó khăn
Trước sau mới ngỏ dần dần khúc nhôi
Rằng “Ta tiếu tử nhà trời
Du dân danh diện với đời là đây
Nội Sằn Y Doãn từ ngày
Một theo xuân vũ bạn cày sớm khuya
Thái công bến Vị xưa kia
Một cành câu trúc bạn bè tay gieo
Có khi Quản Trọng ra vào
Có khi khuya sớm du ngao Tô Tần
Người Hàn Tín ấy cố nhân
Trần bình gã ấy đồng quần bạn chơi
Nội trong hào kiệt mấy người
Cùng ta lẩn quất chơi bời bao nhiêu
Huống chi ngươi vốn cảnh nghèo
Bỏ người ta lại biết theo cảnh nào
Xưa nay ngươi vốn tính hào
Cầm kỳ thi tửu ngón nào cũng chăm
Thảnh thơi ngươi giở khúc cầm
Ta xin làm bạn tri âm Tử Kỳ
Khi buồn ngươi giở con ngà
Ta xin làm bạn bày cờ dịch thu
Dưới trăng khi rượu say sưa
Ta xin rót chén Đường Ngu ba tuần
Nhà lan khi giở thơ thần
Thì ta xin nối một vần thanh tao
Những là khấn nguyện trời cao
Cho người trường thọ ra vào cùng ta”
Nghe lời cả sợ lòng ta
Vậy nên mới phải ngỏ ra lời này
Rằng: “Khi ta chửa gặp mày
No ăn đủ mặc ngày ngày thảnh thơi
Từ khi trông thấy mặt rồi
Vợ liền réo rắt con thời xót xa
Làm nhân mày lại gạt ra
Muốn làm việc nghĩa mày đà hất đi
Canh khuya đọc sách thường khi
Lửa huỳnh không sáng bởi vì mày ngăn
Có khi nhà chẳng bữa ăn
Lọ vò mốc thếch bình chè rêu xanh
Mười năm chẳng được một lần
Để ngươi Lý tử băn khoăn sao đành
Yến tân họ Thạch linh đình
Một đoàn ca vũ khuynh thành giá đang
Bình nguyên vui bạn vẻ vang
Hạt châu đi lại sáng quang một đường
Sao mày bỏ chốn giàu sang
Mà nơi hèn khó lại càng dang tay
Làm ca này để đưa mày
Mày nghe mày phải từ đây xa rời
Đưa mày về đến tận trời
Làm sao Khuê Đẩu tuyệt vời văn chương
Đưa mày về đến Hán Xương
Làm cây tùng bách nước dùng đống lương
Đưa mày về chốn cao cương
Làm hòn ngọc tốt cống sang vua mày
Đưa mày về bể đông tây
Mưa nhuần sái khắp thân mày giảo long”
Cùng thần nghe nói thủy chung
Cúp đuôi rảo bước sượng sùng nên câu

Câu rằng

Cất gánh từ đây đỡ tấm lòng
Mai ngày sung sướng chớ quên Cùng
Bao nhiêu khổ nhọc nay đi sạch
Còn lại vinh hoa ngụ ở trong
Xin học Phạm đan dành lọ mốc
Chớ theo Tráng sĩ hổ lưng không
Xem ra mới biết anh hùng sự
Thôi rõ là trời khéo nặn nung

Năng Nhẫn Bất Năng Nhẫn Hành

Tục truyền tác giả bài này đang khi đau yếu thấy đời nhiều việc cạnh tranh vô vị, mà bè bạn thì kẻ đông người tây, không có ai cùng đàm đạo, nhân mới thuật một chuyện để khuây sầu.

Trời thu hiu hắt gió vàng
Rặng lau hoa nở đôi hàng lá thưa
Thư đường nhân lúc hứng thừa
Vui lòng mượn bút lọc lừa ngâm nga
Thấy trong lục cũ truyền ra
Thực hư chưa tỏ song nga chưa tường
Tiếc là tựa gối theo đường
Cứ trong tích trước rõ ràng chép chơi
Tích xưa nghe có một người
Gia sư điền sản phỏng vời thích trung
Một ông đức hạnh lạ lùng
Chẳng hay làm sự ngoài vòng phi vi
Tính hằng nhẫn nhục từ bi
Thiệt hơn chẳng chút tranh thi cùng người
Dù ai cả tiếng dữ lời
Làm thinh gãi tóc đắp tai ra về
Một ông thì lại hay nề
Nét thì cả giận nào hề nhịn ai
Cùng lòng chính trực thời trai
Đã lòng hỉ xả hiệp tài nở nang
Cùng nhau kết bạn đá vàng
Cùng đi làm phúc thập phương ta bà
Chẳng nề chùa quán gần xa
Thấy đâu dột nát cửa nhà hưng công
Hai người đi đến ba đông
Bãi đau xẩy thấy non thung lạ dường
Đỉnh cao nghi ngút nghìn hàng
Dợn xanh ấy đá chối vàng nọ hoa
Huệ lan đôi khóm rườm rà
Hóa long trúc đã thực da điểm mồi
Suối đàn cuộn nước cùng vui
Chim rừng làm tổ tranh mồi líu lo
Rồng nam phun nước thập thò
Thung thì thổi gió ỳ ù chèo leo
Một chùa bỗng thấy bên đèo
Bên bề đá chởm rồng leo ngất tường
Trong chùa choi chói chữ vàng
San hô hổ phách cột giường khảm quanh
Bốn bề cảnh vật khoe thanh
Muôn gian nghìn nóc thênh thênh rộng dài
Nhìn xem chả khác Bồng Lai
Đã nên một cảnh trần ai tuyệt trần
Hai người đến đấy lòng mừng
Vào chùa lễ Phật đều chưng tu hành
Tháng ngày náu tiếng ẩn danh
Gió xuân đỡ quạt trăng thanh thay đèn
Khát thì uống nước cam tuyền
Đói thì lại nếm đào tiên qua thì
Niệm kinh lắng kệ đòi khi
Vui niềm phật pháp sớm khuya chẳng nài
Biết rằng xuân tới hoa khai
Thu sang lá rụng chẳng sai tơ hào
Tháng ngày luống những ước ao
Vui bề đạo đức biết nào kỷ canh
Hai ông tu đấy đã đành
Cùng khuyên nhau ở lòng lành mới nên
Ở lâu cầm thú liền quen
Cái vào hái quả cái lên dâng chè
Chúng cầm đã ở chiền già
Lòng ông hay nhẫn hiền hòa yêu đang
Cho ăn cho uống giữ giàng
Rác thì quét tước sửa sang một mình
Ra vào mặc chúng tung hoành
Chẳng hề nặng đến chúng sinh một lời
Dầu lòng chúng vật chơi bời
Đã trong thượng điện lại ngoài tam quan
Một ông thấy chúng lăng loàn
Khôn chừa nết cũ tức gan thay là
Ngày ngày đánh đánh khua ra
Mắng rằng rác ráy chiền già vì bay
Cũng nhiều phải cái quá tay
Lòng ông năng nhẫn thương thay muôn phần
Khuyên ông bất nhẫn đòi danh
Kẻ đà làm phúc xả thân tu hành
Còn làm những sự chẳng lành
Hư công vả lại uổng danh thay là
Chẳng bằng nhẫn nhục hiền hòa
Từ bi hỉ xả vốn ta ghi lòng
Để cho dày thửa âm công
Thân sau lại sửa hóa rồng chút chăng
Ấy là lời thực tình rằng
Xin đừng làm sự lăng nhăng nữa là
Cùng nhau đều trở lại nhà
Sớm kinh tối kệ xướng hòa chẳng khuây
Bạn cùng non nước cỏ cây
Hay đâu trời đất vần xoay mấy đời
Đạo cao đức rộng tót vời
Đã mươi lần hóa lại mười lần sinh
Đều cùng được phép tiễn linh
Lốt phàm lột khỏi nhẹ mình dưng dưng
Ăn chăng không ý cũng đừng
Chẳng hề đói khát rửng rưng tháng ngày
Ông kia nết cũ chưa khuây
Thấy loài cầm thú còn hay giận cùng
Một hôm chư Phật hội dồng
Phán rằng hai ấy tu công đã chầy
Đạo nhân đức trọng cao dầy
Song còn người nọ chưa hay nhẫn lòng
Âu là người ấy hãy không
Hãy cho năng nhẫn lên thông tòa vàng
Bàn xong biện bạch tỏ tường
Long xa phượng tiễn nghênh ngang tống hoàn
Lũ thì bảo cái tràng phan
Ngất trời rợp bóng dù tàn bể sen
Kiệu vào đến trước cửa chiền
Rước ông năng nhẫn vào đền lưu ly
Phong làm Bồ tát ngự vì
Ông kia thấy vậy lòng thì buồn thay
Song le tu đạo đã chầy
Đằng vân giá vũ cũng hay phép thần
Tức thì nương gió rời chân
Xăm xăm thẳng bước tới sân Phật đài
Bước vào quỳ dưới ngọc giai
Khấu đầu bèn kể mọi lời khúc nhôi
Rằng tôi từ thuở ra đời
Cùng ông năng nhẫn hai người kết thân
Đi làm phúc khắp xa gần
Ba đông bèn mối mai chân cửa chiền
Hằng từ đạo đức tăng thiền
Vui bề Phật pháp những quên cửa nhà
Lẽ thì ân Phật lòng xa
Anh em cùng được một tòa vinh phong
Cớ sao kẻ được người không
Dám xin xét đấy cho cùng kẻo oan
Phật rằng sự đã luận bàn
Hai người tu đạo đã ngoan đã chày
Song ngươi nhẫn nhục chưa hay
Cho nên chưa được sánh bày tòa sen
Bạch rằng tội ấy đã nên
Bây giờ Phật phán ở đền làm sao
Hay là tu lại thế nào
Mà cho được dự bước vào Lưu ly
Phán rằng nào có khó gì
Non kia tụ điểu gần thì chẳng xa
Gìn lòng nhẫn nhục thì là
Chẳng là nhẫn nhục thì ta trở về
Lên non đứng đấy một bề
Ba năm ba tháng chớ hề giận ai
Thì cho vào chốn phật đài
Vâng lời Phật phán bèn dời chân ra
Cách non phỗng hãy còn xa
Tiếng chim eo óc nghe đà ỏi tai
Xăm xăm bước đến nửa vời
Trèo lên đỉnh núi đứng nơi thạch bàn
Dãi dầu nắng sém mưa chan
….

Tân toan khổ ải chẳng nài
Cứ lời Phật phán dám sai chút nào
Chim đều đậu khắp vai đầu
Tổ làm dừng dực trước sau trọn ngày
Chim non theo mẹ tập bay
Vẫy vùng nhảy nhót thâu ngày gọi nhau
Dạy đường chuyển động trên dầu
Cứ lời Phật phán dễ hầu dám xao
Đêm ngày luống những ước ao
Đốt tay tính sắp kỳ đào khai hoa
Đến tuần trăng mãn trăng tà
Đành hay tháng trọn biết là niên chung
Ra ngoài hai tháng ba đông
Mười lăm ngày nữa thì công hoàn thành
Ở lành gặp sự chẳng lành
Đôi chim chinh chích trên cành bảo nhau
Ta đừng tha rác chi lâu
Kìa kìa đã sẵn trên đầu người kia
Cùng nhau rít rít bay về
Liền làm tổ bé ở kề bên tai
Nhỏ nhen chẳng dám gần ai
Vợ chồng đẻ ấp hôm mai một mình
Bốn con tốt tốt sơ sinh
Chồng liền dặn vợ tâm tình khúc nhôi
Giữ con chẳng khá khi nguôi
Để anh sẽ liệu kiếm mồi cho ăn
Bay xuôi bay ngược xa gần
Chẳng hề có được nghỉ chân ở nhà
Hết gần lại dạo miền xa
Kiếm cho con trẻ đàn bà đủ no
Một mình hầu mượn ai lo
Tối về thì lại dặn dò hỏi han
Sớm thì chắp cánh băng ngàn
Thương con xót vợ tân toan chẳng nài
Đến tuần con đã ra ngoài
Nể chồng chim cái ngỏ lời vân vi
Rằng anh tối lại sớm đi
Nhọc nhằn mưa nắng thiếp thì ở không
Rầy con cũng đã đủ lông
Nghỉ chân thiếp sẽ tất công đỡ chàng
Chim đực rằng chớ nói quàng
Em còn non nớt nắng sương phong hàn
Nào anh có quản lầm than
Vợ lành con lớn thì an dạ này
Phỏng đà qua được ba ngày
Tối về chim cái lại nài xin đi
Thấy lòng vợ đã năn nì
Nhủ rằng mặc ý anh thì giữ con
Nói rồi chim cái liền bon
Lạ lùng phong thổ nước non biết gì
Tìm mồi bay lại bay đi
Vẩn vơ chẳng biết rằng thì nơi đâu
Bay quanh đã một ngày thâu
Chẳng hề có một cái sâu cái ruồi
Non đoài hầu lặn mặt trời
Chồng mong con đói dỗ thôi lại mòng
Dường như lửa chất bên lòng
Thương con vả lại sợ chồng giận chăng
Khi trời tối đến liên băng
Thấy hoa sen nở nhện giăng tơ ngoài
Lòng mừng bay thẳng đến nơi
Nhện kinh thoắt đã chạy dời vào trong
Ruổi theo vào giữa liên phòng
Mải ham bắt nhện mơ mòng biết chi
Hay đâu sen cũng như quỳ
Âm thì hợp lại dương thì nở ra
Yếu thơ con trẻ đàn bà
Phải chờ bạch đán khai hoa mới về
Đến nhà con khóc như di
Chồng thì chẳng có ủ ê một điều
Tấc lòng lo sợ trăm chiều
Dỗ con thôi mới đánh liều tới nơi
Chồng rằng đã thỏa sự đời
Lênh đênh thuyền bách sóng khơi mặc dầu
Hẹn hò đã phỉ sở cầu
Một mình ai dễ biết đâu là rừng
Trạnh lòng chim cái ngập ngừng
Than thân rằng: khế lộn gừng chua cay
Bây giờ sự đã dường này
Lạy chồng thôi lại bày ngay mọi lời
Thấy chàng chen chúc ngược xuôi
Xót chàng thiếp phải bước dời chân ra
Song le thơ yếu đàn bà
Vả thêm non nước gần xa lạ lùng
Trọn ngày mồi hãy còn không
Tối về thấy nhện liên phòng giăng tơ
Mải tham bắt nhện nào ngờ
Khi âm hòa hợp thì vừa khôn ra
Trước sau sự đã thật thà
Há rằng thiếp dám sai ngoa điều nào
Chim đực rằng sự lạ sao
Hoa đâu lại có hợp vào nở ra
Thôi thôi hãy trỏ về nhà
Sự đà có đấy ắt là khỏi dôi
Hôm nay đà dược nhiều mồi
Con thì no dạ đều ngồi khỏi lo
Thấy chồng mai mỉa nhỏ to
Dẫu ngay ai kẻ hỏi cho được tường
Tấc lòng thảm thiết tư lường
Mặt hoa thêm đượm hai hàng mưa sa
Nói thôi bèn trở về nhà
Đỗ cành chim đực thiết tha một mình
Giận sao vợ ở bạc tình
Bèn đem hát thử hoa tình câu chơi
Hát rằng gần bén xa vời
Một chăn đắp được mấy người tri âm
Trong nhà đã sẵn hoàng cầm
Song le lại muốn nhân sâm nước người
Đành hay kho Tạo chẳng vơi
Pha phôi ai dễ biết nơi cõi bờ
Thương vì chút phận con thơ
Cho nên trải chiếu rấp dơ trăm chiều
Ưa là chơi đã đến điều
Bạn sen đã phủ hết điều nói năng
Nghe thôi chim cái nghĩ rằng
Đã nên một sự vô bằng mất đôi
Sự oan biết thủa nào nguôi
Âu là phải trả khúc nhôi mấy lời
Hát rằng vào sóng ra khơi
Một mình ai kẻ biết vời sâu nông
Tử sinh ngỡ vẹn chữ đồng
Nào hay nhìn đến mênh mông trăm chiều
Thôi thôi sương tuyết đã nhiều
Càng cao tuổi tác càng nhiều mỉa mai
Bây giờ tía nhạt hồng phai
Cho nhau những tiếng đơn sai vào mình
Lọ là phải nói tận tình
Nghe lời thì biết xem hình thì hay
Hát thôi chim đực giận thay
Nhủ rằng trong ấy gian ngay đã liều
Đất kia mà ném ao bèo
Dao kia rạch nước hết điều đôi co
Ngỡ là phải lưới mắc dò
Ai ngờ hoa hợp kể cho làm kỳ
Thôi đừng hát khẩy làm chi
Vào nhà nghỉ khỏe mai đi kiếm mồi
Thấy chồng ngờ vực chưa thôi
Tức gan chim cái khôn ngồi chạy ra
Đến gần lạy đã trình qua
Vợ chồng là nghĩa ruột già nghìn năm
Đã nguyền kinh bố thạch trâm
Dám đâu bả lả âm thầm riêng ai
Niềm gian phó quỷ thần hay
Nâng mâm cầm chổi xưa nay một bề
Đắng cay chua chát chẳng nề
Ước cầu cho vẹn lời thề cho xong
Thiếp dầu ở chẳng hết lòng
Lại nguyền như đá đợi chồng đứng đây
Thầy nghe nó nói giận thay
Mắng rằng chim chóc chúng bay nói càn
Vốn tao nết dữ đã quen
Cứ lời Phật phán về ngàn từ bi
Dù hay xảy có việc gì
Cớ sao mà lại nói chì đến tao
Tao mong lên cõi đài cao
Cho nên tao mới ra vào đứng đây
Tổ làm con đẻ mặc bay
Từ bi nhẫn nhục xưa nay ghi lòng
Làm sao lại có lời chồng
Mà cho mày lại vợ chồng ví von
Xưa trên cây được bốn con
Cùng hai trai gái kiểu tròn như vo
Vật nào hòn đá dương cô
Thương ôi chim chích nên tro còn gì
Trên đầu mấy tổ dứt đi
Cỡi mây nương gió tốc về Tây phương
Bước vào tới trước tòa vàng
Phật liền phán hỏi mọi đường xưa sau
Dư ngày dự đã về chầu
Liền quỳ bèn mới ngỏ tâu mọi lời
Tôi vâng Phật phán tới nơi
Đà trong ba tháng lại ngoài ba năm
Trên đầu chim đẻ dư trăm
Cứ lời Phật phán dám lầm một phân
Hằng trông cho được toàn thân
Đôi chim chinh chích tổ gần bên tai
Ghen tuông lắm sự gái trai
Chẳng như lại ví thân ai lời chồng
Giận tôi đã sốt cả lòng
Bốn con cho lẫn vợ chồng xua tay
Ấy là lời thực bày ngay
Dám xin truyền phán lẽ này làm sao
Công tôi khó nhọc tiêu hao
Tòa vàng may được chút nào cùng chăng
Phật rằng làm sự chẳng hằng
Sát sinh thôi lại nói năng ấy gì
Có đường có nẻo thì đi
Già lam yết đấy tức thì đuổi ra
Giận thay liền trở lại nhà
Quyết rằng tìm cảnh yên hà thong dong
Non Bồng nước nhược dầu lòng
Vui bề sơn thủy lánh vòng trần gian
Truyện này chẳng lọ luận bàn
Ai xem thi xá tu hàn nết na
Chín đời Công Nghệ một nhà
Lấy chung chữ nhẫn thuận hòa bền lâu
Vợ chồng dù chẳng nhịn nhau
Ắt là gia đạo thấy âu nên tàn
Bằng hữu là nghĩa kim lan
Nếu quên chữ nhẫn khôn toan lâu dài
Anh em đạo cả chân tay
Dù chăng nhẫn nhục không hay bảo toàn
Sang giàu chữ nhẫn dù quên
Ắt là quyền của chẳng bền được đâu
Tửu sắc tài khí bốn câu
Tranh đua quên nhẫn thấy âu khôn lành
Thánh hiền câu ví rành rành
Tương vàng chữ nhẫn đinh ninh muôn đời
Thư đường vui thú thảnh thơi
Xem trong sự thế ngâm chơi chép làm
Nôm na chấp chểnh lời phàm
Xin người đồng chí cho làm cũng nên.

Vịnh Thủy Tiên

Than ơi sắc nước hương trời,
Chơi hoa đã dễ mấy người biết hoa;
Rõ ràng trong ngọc trắng ngà,
Đào nguyên lạc lối đâu mà đến đây?