NGUYỄN KHUYẾN

Chơi núi Long Dội

Hai mươi năm cũ lại lên đây
Phong cảnh nhà chiền vần chửa khuây
Chiếc bóng lưng trời am các quạnh
Mảnh bia thuở trước bể dâu đầy
Le te nghìn xóm quanh ba mặt
Lố nhố muôn ông lẩn một thầy
Nghĩ lại bực cho dòng nước chảy
Đi đâu mà chảy cả đêm ngày

Hội Tây

Kìa hội thăng bình tiếng pháo reo
Bao nhiêu cờ kéo với đèn treo
Bà quan tênh hếch xem bơi chải
Thằng bé lom khom nghé hát chèo
Cậy sức cây đu nhiều chị dún
Tham tiền cột mỡ lắm anh leo
Khen ai khéo vẽ cho vui thế
Vui thế bao nhiêu nhục bấy nhiêu

Đùa bạn làm đốc học

Ông làm đốc học mấy năm nay
Gần đó mà tôi vẫn chửa hay
Tóc bạc răng long chừng bậc cụ
Khăn thâm áo thụng cũng ra thầy
Học trò kẻ chợ trầu dăm miếng
Khảo khóa ngày xưa quyến một chầy 153
Bổng lộc như ông không mấy nhỉ
Ăn tiêu nhờ được chiếc lương tây

.................

153. Một chầy là một tiền.

Về Nghỉ Nhà

Tóc bạc răng long chửa đã già
Ơn vua nhờ được nghỉ về nhà
Nước non cây cỏ còn như cũ
Ghế gậy cân đai thế cũng là
Đất rộng biết thêm đường gốc sậy
Ngày rồi nghe hết chuyện la ga 153
Ông trời để ý cho ta nhỉ
Đả trót sinh ta hẳn có ta

Lão cảm

Năm nay tớ đã bảy mươi tư
Rằng lão rằng quan tớ cũng ừ
Lúc hứng đánh thêm ba chén rượu
Khi buồn ngâm láo một câu thơ
Bạn già lớp trước nay còn mấy
Chuyện cũ mười phân chín chẳng như
Cũng muốn sống thêm trăm tuổi nữa
Thử xem mãi mãi thế này ư

Chơi núi An Lão

Mặt nước mênh mông nỗi một hòn
Núi già nhưng tiếng vẫn là non
Mảnh cây thơ thớt đầu như trọc
Ghềnh đá long lay ngấn chửa mòn
Một lá về đâu xa thăm thẳm
Nghìn làng trông xuống bé con con
Dẫu già đã hẳn hơn ta chửa
Chống gậy lên cao bước chửa chồn

Tặng bạn ra làm quan

Đầu non chân sóng những phôi pha
Túi đẫy năm nay mới gọi là
Hầu vợ mấy người con cái nhỏ
Bò bê một cặp ruộng vườn ba
Dở quan dở khách đâu mà gọi
Không tóc không râu thế chữa già
Bữa trước nghe rằng ông muốn nghỉ
Vội vàng chống gậy giục ông ra

Ngẫu hứng

Nghĩ đời mà lại chán cho đời
Co cóp làm sao được với trời
Chép miệng lớn đầu to cái dại
Phờ râu chịu đấm mất phần xôi
Được thua hơn kém lưng hồ rượu
Hay dở khen chê một trận cười
Dựa gối bên mành toan hóa bướm
Gió thu lạnh lẽo lá vàng rơi

Quốc Kêu Cảm Hứng

Khắc khoải sầu đưa giọng lẳng lơ
Ấy hồn Thục đế 154 thác bao giờ
Năm canh máu chảy đêm hè vắng
Sáu khắc hồn tan bóng nguyệt mờ
Có phải tiếc xuân mà đứng gọi
Hay là nhớ nước vẫn nằm mơ
Thâu đêm ròng rã kêu ai đó
Giục khách giang hồ dạ ngẩn ngơ

.....................

154. Thục Đế mất nước hóa làm con quốc than tiếc kêu suốt đêm ngày.

Bỡn một thầy đồ

Người bảo rằng thầy yêu cháu đây
Thầy yêu mẹ cháu có ai hay
Bắc cầu câu cũ không hờ hững
Cầm kính tình xưa vẫn đắng cay
Ở góa thế gian nào mấy mụ
Đi ve thiên hạ thiếu chi thầy
Yêu thầy cũng muốn cho thầy dạy
Dạy cháu xong rồi mẹ cháu ngay

Hỏi thăm mất cướp
Gửi ông Vũ Văn Báo

Tôi nghe kẻ cướp nó lèn ông
Nó lại lôi ông đến giữa đồng
Lấy của đánh người quân tệ nhỉ
Xương già da cọp có đau không
Bây giờ trót đã sầy da trán
Ngày trước di đâu mất mấy lông 155
Thôi cũng đừng nên ky cóp nữa
Kẻo mang tiếng dại với phường ngông

Bài họa gửi lại

Ông thăm tôi cũng giã ơn ông
Nó có lôi tôi đến giữa đồng
Cũng tưởng vun thu phòng lúc thiếu
Nào ngờ ky cóp lại như không
Chém cha thằng quỷ đen tai mắt
Chẳng nể ông già bạc tóc lông
Ông hỏi thăm tôi tôi biết vậy
Thương ông tuổi tác cháu thì ngông

................

155. Ông này là tổng đốc hồi hưu.

Lý ngư bạt hổ 156

Cá thần vùng vẫy vượt qua đăng
Được nước nào ai dám rỉ răng
Cưỡi gió giương vây lên cửa Vũ
Xông mây rẻ sóng động vầng trăng
Giếc cô ngứa vẩy khôn tìm lối
Trê chuối theo đuôi dễ mấy thằng
Gặp hội hóa rồng này rút ruột
Đã lên lên bổng tít bao chừng

................

156. Cá chép vượt đăng.

Chợ Đồng

Tháng chạp hai mươi bốn chợ Đồng
Năm nay chợ họp có đông không
Giở trời mưa bụi còn hơi rét
Nếm rượu trường đình được mấy ông
Hàng quán người về nghe xáo xác
Nợ nần năm trước hỏi lung tung
Dăm ba ngày nữa tin xuân tới
Pháo chúc nhà ai một tiếng đùng

Khuyên vợ cả

Ta chẳng như ai tối nguyệt hoa
Trước là ngẫm nghĩ nỗi gần xa
Lấy năm thì cũng đành ngôi chánh
Dẫu bẩy càng thêm vững việc nhà
Mọi việc trong ngoài là việc nó
Mấy con trai gái ấy cho ta
Thôi đừng nghĩ sự chi chi tá
Chẳng chữ gì hơn chữ thuận hòa

Tiễn quan Án Hà Nam

Từ khi chân hạc tót qua đèo
Lá liễu cành ngô động gió reo
Đất Bắc thơm lừng hơi phượng đậu
Trời Nam sáng vặc bóng trăng treo
Trên cung Tử liễu đàn râm rả
Dưới quận Hà nam ngục vắng teo
Đương buổi xuân hòa dâng chén biệt
Mấy hàng hoa cỏ nghé trông theo

Tặng bạn mở ty rượu

Rầy xem bác đã thỏa lòng chưa
Chớp mắt làm nên biển với cờ
Mùi thế thử chơi không chếnh choáng
Giọng tình mới nhấp chửa say sưa
Chen vòng tranh cạnh xoay đương tít
Gióng cuộc ăn chơi thế cũng vừa
Quả đất Hoài Châu tôi mới biết
Mừng ông đọc bỡn mấy câu thơ

Mừng Cô Tư Hồng

Nhân dịp cô Tư Hồng là một "bậc chị trong làng má phấn" xin cho cha được sắc phong tứ phẩm văn giai, cụ Nguyễn có bài thơ và câu đối sau đây:

Giàu sang bà lớn thực trời cho
Trời lại cho bà chữ “tự do”
Áo mạng con đà ngồi mệnh phụ
Sắc rồng ông cũng mặt làng nho
Tóc sương bực lão đành không kém
Má phấn đàn em dễ dám so
Khắp cõi trời Nam đều biết tiếng
Nghìn thu cái tiếng của bà to

Bốn phẩm sác phong hàm cụ lớn
Nghìn thu danh giá của bà to

Có tàn có tán có hương án thờ vua danh giá lẫy lừng băm sáu tỉnh.
Nào biển nào cờ nào sắc phong cho cụ chị em hồ dễ mấy lăm người.

Vào hè

Ai xui con quốc gọi vào hè
Cái nóng nung người nóng nóng ghê
Ngõ trước vườn sau um những cỏ
Vàng phai thắm nhạt ngán cho huê
Đầu cành kiếm bạn oanh xao xác
Trong tối đua bay đóm lập lòe
May được nồm nam cơn gió thổi
Đàn ta ta gảy khúc Nam nghe