KHUYẾT DANH

Đề núi Lã Vọng

I
Ông xuống chi đây mới lạ đời
Hay là ông xuống thử trần chơi
Mình chen trời đất so gan đá
Bạn với non sông giả kiếp người
Nhật nguyệt hai vầng soi trước mặt
Càn khôn một gánh sẵn hai vai
Có ai hỏi lão đà bao tuổi
Từ thuở ta ra đã có trời
II
Lão được như ông mấy lão sù
Biếng đường danh lợi chẳng bôn xu
Vừng cùng trời đất đầy niên kỷ
Bền với non sông dải phát phu 176
Chốn ẩn chẳng màng đôi Hứa Phủ 177
Cuộc cờ từng trải mấy Thương Chu
Có ai hỏi lão đà bao tuổi
Kể tự hồng mông 178 trải mấy thu

.................

176. Phát phu: Tóc da.
177. Hứa, Phủ: Hứa Do, Sào Phủ là hai người ẩn dật
178. Hồng Mông: Đời thượng cổ.

Vịnh bà Phan Thị Thuấn
Trẫm mình theo chồng ở sông Thúy Ái

I
Mặc ai chê trách mặc ai cười
Dạ đá gan vàng sẽ sẽ nguôi
Chín suối cũng tìm cho thấy mặt
Trăm năm trót hẹn dám sai lời
Riêng nhau mà nước đường đôi nẻo
Chung lại non sông mả một ngôi
Thúy Ái nghìn đời dòng nước biếc
Làm gương cho khách thế gian coi

II
Giọt lệ đôi hàng tưởng mấy thăng
Sầu đong muôn hộc gạt cho bằng
Nào hay gái Việt anh hùng thế
Muốn để thày Ngô sợ hãi chăng
Những kẻ trông sau giương bốn mắt
Mấy người cười trước hở mười răng
Xanh xanh Thúy Ái vầng trăng bạc
Soi xuống lòng sông suốt mấy trùng

Thăng Long hoài cổ

Chạm ngất tầng mây một ngọn cờ
Kinh thành ngày trước tỉnh bây giờ
Tượng đồng Trấn võ hơi còn ngát
Bia đá Hoa văn nét chửa mờ
Tháp Bảo lơ thơ chùm cỏ mới
Doành Tô lai láng bóng trăng xưa
Gặp ai cố lão ra đây hỏi
Chốn cũ phồn hoa đã phải chưa

Than thời loạn

Lửa hồng từ dậy mái thành đô
Đòi chốn lầm than thuở được thua
Xanh biếc thú vui người ẩn dật
Bạc đen đường vẩn khách bôn xu
Suy lường hỡi hỡi đau lòng trí
Tính quẩn trần trần nát dạ ngu
Mong tới Vị Xuyên mà hỏi Lã 179
Đời Thương xưa cũng thế này ru

.................

179. Lã Vọng ngồi câu ở sông Vị

Tự đắc

Chữ chẳng xin ai gạo chẳng vay
Trời Nam ngất ngưởng một thằng này
Thơ thần ít vận ngâm rồi đọc
Rượu thánh vài chung tỉnh lại say
Hầu gái một hai cô buổi tối
Tớ trai ba bốn cậu ban ngày
Hỏi ai hơn thế thì ra học
Chữ chẳng xin ai gạo chăng vay

Cảnh ông Giáo thụ

Bôn bề nhà giáo vắng teo teo
Quan giáo ăn xong lại ngủ khoèo
Một mụ vú già đi xốc xếch
Hai thằng lính xác đứng leo khoeo
Khách vào đãi rượu bầu hôi rích
Quan tới pha trà ấm mốc meo
Bà giáo xin về buôn bán đỡ
Bao giờ phủ huyện lại xin theo

Gửi tình nhân

Rắp hỏi chơi đây những thẹn thùng
Chữ tình ai nỡ dứt cho xong
Những người trong cuộc nhiều người lạ
Mà của trên đời vốn của chung
Duyên phận ngán thay thân yểu điệu
Tài hoa gầy cả mặt anh hùng
Này thơ ai tặng ai ai đó
Gặp gỡ rồi ra họa có không

Chơi Tây Hồ nhớ bạn

Phong cảnh Tây hồ chẳng khác xưa
Người đồng chu 180 trước biết bao xa
Nhật Tân đê lở nhưng còn lối
Trấn Bắc rêu phong vẫn ngẩn thơ
Nọ vực trâu vàng trăng nhạt bóng
Kia non phượng đất khói tuôn mờ
Hồ kia thăm thẳm sâu nhường mấy
So dạ hoài nhân dễ chửa vừa

...............

180. Đồng Chu là cùng thuyền.

Cái Cẳng đánh nhau

Sự này cơn cớ bởi vì đâu
Cái Cẳng sao mày bỗng đánh nhau
Giật gậy bà Chằng phang dưới gối
Giơ chầy ông Hễnh choảng trên đầu
Cha Căng mất vía bon di trước
Chú Kiết kinh hồn lẩn lại sau
Một chốc cớ sao mưa lại tạnh
Sự này phải hỏi chú bồ câu

Chở thuyền chơi trăng

Hà Đông một dải nước trong veo
Lững thững thuyền tình chở nặng chèo
Gợn sóng nhấp nhô tăm cá lội
In dòng chấp chới mảnh trăng treo
Muốn trôi thơ lá mà than thở
Phải mượn tin băng để dập dìu
Cây cối thêm buồn lòng nước cũ
Ái ân lạnh lẽo biết bao nhiêu

Cảnh gõ đầu trẻ

Buổi học xong rồi cảnh vắng teo
Đứng lên ngồi xuống lại nằm mèo
Miệng thèm sờ rượu be hôi rích
Giọng khát tìm trà lọ mốc meo
Trầu một vài tuần nhai bỏm bẻm
Thuốc dăm ba điếu hút phì phèo
Ai về nhắn nhủ cô bay biết
Cũng chẳng phong lưu cũng chẳng nghèo

Vua Hán Cao Tổ

Mình bảy mươi hai cái nốt ruồi
Gươm thiêng ba thước tuốt cầm chuôi
Trông sang Hàm Cốc hươu co cổ 181
Ngảnh lại Ô Giang khỉ cúp đuôi 182
Bái tướng chăng nề anh xách giỏ 183
Phong hầu còn nhớ chị cào muôi 184
Bốn trăm Hán nghiệp sao dài mấy
Quá Lỗ vì chưng chén đãi bôi 185

.....................

181. Trông sang đất Hàm Cốc vua Tần phải sợ.
182. Ngảnh lại sông Ô Giang Hạng Võ cũng thua.
183. Chẳng nề trao quyền Nguyên Soái cho Hàn Tín là anh xách giỏ
184. Khi Hán Cao Tổ còn hàn vi đến ăn nhờ nhà chị dâu một bữa chị dâu cào mãi muôi làm ra bộ hết canh; sau làm vua phong cho con chị dâu là Dát hiệt hầu và Phong cho cháu chị dâu là Dát canh hầu.
185. Câu này vừa có ý khen và lại có ý chê. Chê là Hán Cao Tổ khống hiểu nho học, sau khi làm vua mãi mới qua nước Lỗ làm một lễ Thái Lao (trâu, dê, lợn) tế đền Khổng Tử, như thế thực là đãi bôi. Khen là hưởng dược 400 năm nghiệp Hán cũng là nhờ biết chút văn học về chén đãi bôi.

HƯU
Quan lục thập tự thọ

Rằng nay là phải hẳn xưa nhầm
Xe ngựa đường xa cát bụi lầm
Ba luống cúc tòng nhờ quả phúc
Sáu mươi mày tóc chửa hoa râm
Hầu non bốn chị sinh năm một
Bạn cũ mười anh chết đến năm
Lộc nước còn nhiều hưu bổng dưỡng
Muốn như Bành tổ tám trăm năm

Đề truyện Thị Kính

Động phòng thôi đã đến tăng phòng
Người ở thiên phương bái phật phương
Chồng cũ mong nàng đầu nhuốm trắng
Con nuôi gọi bố miệng hoe vàng
Ba sinh ân ái hai hàng lệ
Chín đợi từ bi một nén hương
Trần mộng tỉnh ra thân thiếp đó
Mảnh thư xin giãi để làm gương

Món nợ giai nhân nặng khối sầu
Những người mắt tục biết chăng đâu
Trái duyên bạn lứa thương chàng Thiện
Gieo vạ thày tăng oán thị Mầu
Hồn bướm mơ màng nghìn dặm một N
ghĩa vò chăm chút sáu năm thâu
Tấm thân đã hóa thư còn để
Nhắn khách thiền quan 186 dễ khéo tu

..................

186. Thiền quang: Cửa chùa.

Ghẹo cô sư

Nhân bước nhàn du tới cửa chiền
Hỏi người quy phật đã bao niên
Tóc tơ sao nỡ hoài đưa kéo
Má phấn can gì để phụ duyên
Chín kiếp những toan ngồi bệ ngọc
Mười đời dễ được ngự tòa sen
Thôi thì nghĩ lại Châu Trần đó
Trả quách cà sa nối bút nghiên

Chơi chùa

Mây tan mưa tạnh liễu xanh om
Qua mái thiền quan ghé mắt dòm
Ngoài cửa dang tay hai chú béo
Trong gian chống gối một anh còm
Chênh vênh án kệ chuông vàng tía
Lấp ló siêu hương phật đỏ lòm
Tới cảnh lấy chi mà vãn cảnh
Quỳ hai gối xuống gật xom xom

Đề truyện Kiều 187

Khép cửa phòng thu những đợi chờ
Mà em mất nết tự bao giờ
Chàng Kim dại gái còn đeo đẳng
Viên ngoại nuông con chết ngất ngơ
Duyên trước nhạt phèo con đĩ Đạm
Tình sau lăn lóc bố cu Từ
Mười lăm năm ấy bao nhiêu sướng
Oán trách làm chi đưa bán tơ

...............

187. Tục truyền bài này có ý xỏ xiên ông tuần phủ Từ Đạm.

Tới kỳ thi

Ngày ba tháng tám vốn chơi dong
Đến lúc vô trường dạ rối bong
Sách hỏi Hán cao mần Sử thượng
Bài ra Đại học ních Trung dung
Trông trời đã đỏ hai con mắt
Nuốt mực hồ đen một đáy lòng
Nào thầy nào bạn đâu đâu cả
Bỏ chết nhau đây chẳng giúp cùng

Hằng Nga

Hỡi chị Hằng nga náu Quảng hàn
Bốn mùa trăng gió với giang san
Áo tiên tuy nhuộm mùi Vương mẫu
Hương tục còn nồng lửa Hậu lang 188
Mắt phượng đã say miền ngọc thỏ
Cung nghê 189 nỡ phụ khúc cầm loan
Nếu không duyên nợ cùng người thế
Xin chớ gieo mình nước hợp hoan

.............

188. Tục truyền ngày xưa vợ Hậu Nghệ uống thuốc tiên mọc cánh bay lên trăng.
189. Khúc hát Nghê thường.

Nhàn

Mảng chi ngựa cưỡi gác chinh an
Thú vị đâu hơn thú vị nhàn
Cung nỏ bắn săn chơi Thái lĩnh
Lưới chài câu kéo dạo Trường giang
Câu thơ Đỗ Lý trà long tỉnh
Chén rượu hoàng hoa khúc phượng đàn
Ví thử nghìn năm còn thế mãi
Ôm đồm xin khoác bộ y quan 190

................

190. Áo mũ.

Đời người chóng già

Trăm năm ba vạn sáu nghìn ngày
Dẫu có nghìn vàng khó đổi thay
Trong núi nghìn năm cây vẫn có
Dưới đời trăm tuổi kẻ nào hay
Nghĩ đường danh lợi lòng thêm chán
Thấy kẻ gian tham ruột lại đầy
Đắng đớt ghê thay mùi tục lụy
Bực mình theo cuội tới cung mây

Nhớ bạn

Kẻ ở Hoan Châu 191 kẻ đế thành
Kẻ về người ở luống buồn tênh
Bốn mùa phong nguyệt lưng bầu rượu
Nghìn dậm quan san nặng gánh tình
Con Tạo dở dang cờ nửa cuộc
Ngọn đèn lấp lánh lửa ba sinh
Trên đầu biết lấy ai làm chứng
Kìa có sông Hương nọ núi Bình

............

191. Tỉnh Nghệ An.

Than thân học trò
Dùng danh từ hút thuốc phiện

Bôn tẩu làm chi chốn thị thành
Lọ là xe ngựa mới là vinh
Nghĩ nghiền trang sách câu hay dở
Đào móc bên đèn nghĩa tả tinh
Theo hút văn chương nhờ thánh độ
Ra tuồng tiêm tất thỏa nhân tình
Chỉ hiềm chậm miếng cân đai tử
Nghĩ uổng so vai gánh sử kỉnh

Quan công cư Tào

Tôi chúa đôi phương cảnh quạnh hiu
Cũng vì một chút nghĩa liu điu
Ân Tào ví đúc ngàn cân nặng
Nợ Hán còn mang một gánh chìu
Đuốc ngọc canh khuya trời một góc
Vườn đào nguyên cũ ruột trăm chiều
Này ai muốn biết đầu đuôi thế
Xin hỏi chàng Trương nỗi khúc khiu

Canh khuya

Ban tối trời vừa mọc đẩu tinh
Khi bên trống một mới dung canh
Đầu nhà khói tỏa chen sương bạc
Sườn núi chim nằm lẫn lá xanh
Tuần điếm kìa ai khua mõ cá
Dâng hương nọ kẻ nện chầy kình
Nhà nam nhà bắc đều no mắt
Lừng lẫy ca dao khúc thái bình